برای انجام دیالیز باید راه مناسبی برای دسترسی به عروق خونی وجود داشته باشد که با روش جراحی ایجاد می شود. این راه دسترسی ممکن است دائم یا موقتی باشد. در اینجا به مهمترین آنها اشاره می کنیم.
روش موقت:
در این روش مسیر دسترسی به رگ برای دیالیز از چند ساعت تا چند هفته قابل استفاده است. کاتتر وریدی یا شالدون یک وسیله Y شکل است که معمولاً دوراهه می باشد که از یک راه خون از بدن خارج و به دستگاه وارد می شود. خون پس از تصفیه شدن، از راه دیگر از دستگاه به بدن بازمی گردد.
کاتتر بیشتر در گردن، سیاهرگ زیر ترقوه یا کنار کشاله ران قرار داده می شود.
اگر برای انجام دیالیز برای شما از کاتتر استفاده شده است، باید روش صحیح مراقبت از آن را بدانید.
- بهتر است هر روز با بتادین، اطراف کاتتر را ضد عفونی کنید و بعد یک گاز تمیز روی آن قرار دهید. معمولاً پس از هر بار دیالیز پانسمان روی کاتتر تعویض می شود.
- از وارد شدن ضربه یا کشیدن کاتتر خصوصاً هنگام انجام دیالیز خودداری کنید.
- اگر به طور اتفاقی کاتتر از جای خود خارج شد، هرگز سعی در برگرداندن آن نکنید و به مراکز درمانی مراجعه کنید.
- اگر هنگام پانسمان متوجه ترشح، خونریزی یا تورم در ناحیه ورود کاتتر به بدن شدید، به پزشک اطلاع دهید.
روش های دائمی:
این روش ها معمولاً چند سال متوالی قابل استفاده هستند و از آن ها می توان فیستول شریانی- وریدی و گرافت یا گورتکس را نام برد.
برای ایجاد فیستول بیشتر در ناحیه جلوی آرنج یا قسمت فوقانی بازو، قسمتی از سیاهرگ یا سرخرگ را در زیر پوست به هم پیوند می زنند.
پس از چند ماه سیاهرگ ها در این قسمت، گشاد و ضخیم می شوند و دیالیز به راحتی انجام می گیرد. این روش، بادوام ترین و سالم ترین راه دسترسی به عروق برای دیالیز است و معمولأ ۴ تا ۶ هفته بعد از جراحی قابل استفاده است.
قبل از اولین بار استفاده از فیستول می توانید با فشردن خمیر یا توپ پلاستیکی نرم در دست و انجام چند بار کمپرس گرم در روز، آن را برای استفاده در دیالیز آماده کنید.
برای مراقبت از فیستول شما باید:
- دستتان را تا چند هفته بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
- از پوشیدن لباس تنگ، زیور آلات تنگ و بستن باند یا فشارسنج به ناحیه فیستول خودداری کنید.
- در صورت مشاهده این علائم فورأ به مراکز درمانی مراجعه کنید:
۱- درد شدید دست حین انجام کار
۲- سردی یا رنگ پریدگی دست
۳- درد دست در هنگام خواب و استراحت
۴- وجود زخم های غیر قابل درمان در دست مربوطه
اگر گذاشتن فیستول امکان پذیر نباشد (مثلأ به دلیل کوچک و ضعیف بودن وریدهای دست) از یک نوع رگ مصنوعی استفاده می شود. این وسیله شبیه لوله ای است که از یکی از سیاهرگ های پا یا بند ناف، یا از شریان گاو و یا به طور مصنوعی از ماده ای لاستیکی به نام پلی تترا فلورواتیلن تهیه می شود. با کمک این لوله سرخرگ و سیاهرگ را در زیر پوست به هم متصل می کنند. معمولأ ۲ هفته بعد از جراحی، با جریان خون گرافت برجسته می شود و برای دسترسی به عروق در دیالیز مورد استفاده قرار می گیرد.
اگر برای شما گورتکس یا گرافت قرار داده شده است، باید به چند نکته توجه کنید:
- دست مربوطه را تا چند روز بالاتر از سطح بدن نگه دارید.
- مراقب باشید که هیچ فشاری به دستی که گرافت دارد وارد نشود. مثلأ گرفتن فشارخون و خون گیری از آن انجام نشود و روی ناحیه ای که گرافت قرار گرفته، نخوابید.
- در صورت بروز درد شدید، تورم، ترشح از ناحیه گرافت و تب به پزشک مراجعه کنید.
- به علائم سردی یا گرمی زیاد و قرمزی در قسمت گرافت توجه کنید.
- نبض دستتان را بررسی کنید.
- از روز بعد از قرار دادن راه دسترسی، می توانید حمام کنید و سپس یک گاز خشک روی ناحیه بگذارید.
به توصیه های پزشک و پرستار در مورد نحوه مراقبت از راه دسترسی به عروق توجه کنید. یادتان باشد که بهترین مراقبت را خود شما می توانید انجام دهید. با مراقبت دقیق و بهداشتی از خودتان به تیم درمان در پیشبرد اهداف سلامتی کمک کنید.